In de serie Leerhuisavonden van dit seizoen bespreken we de Bergrede. Het is misschien wel het meest bekende deel uit het onderwijs van Jezus. Van Mahatma Gandhi, die bekend stond om zijn leven van geweldloos verzet, wordt gezegd dat hij dagelijks uit de Bergrede las. De eeuwen door hebben deze kernachtige uitspraken een stevig appèl uitgeoefend op het maatschappelijk en politiek handelen. Hebben we in de Bergrede inderdaad van doen met een duidelijk omschreven programma voor onze samenleving?
Ook in de persoonlijke navolging van Christus heeft de Bergrede keer op keer richting gewezen. Hebben we in de hoofdstukken 5-7 uit het Evangelie naar Matteüs te maken met een ‘beginners-gids voor wie op weg is naar het Koninkrijk van de hemel’?
Op de eerste avond geven we aandacht aan de zaligsprekingen.
Op de tweede avond wandelen we door ‘tweeduizend jaar Bergrede’. Hoe is door de eeuwen heen de Bergrede gelezen?
De laatste drie avonden zijn thematisch van karakter. Deze gaan over het gebed als hart van de ethiek, over de navolging en over pacifisme.
De Leerhuisavonden vinden plaats in de Kruiskerk, Passage 11. De avonden beginnen om 20.00 uur en vanaf 19.45 uur staan koffie en thee klaar.
Van harte welkom!
Avond 1 ‘Zalig ben je als …’
19 september 2024 ds. Harald Overeem
De zaligsprekingen vormen een indrukwekkende opening van de Bergrede. Het zijn stuk voor stuk stevige oneliners. Ze zijn een hart onder de riem voor wie er naar luistert. Mensen die in onze wereld aan de rand staan en nauwelijks invloed hebben – armen van geest, treurenden, zachtmoedigen, vredestichters – vormen in het Koninkrijk van God een voorhoede. Wie zowel de HSV als de NBV21 leest, stuit op verschil in vertaling: ‘zalig zijn zij’ … en ‘gelukkig zijn zij …’.
Waar komt dit vandaan? Wat is nu precies een zaligspreking? Hoeveel zaligsprekingen zijn er precies en zit er een bepaalde opbouw in?
Ook is er aandacht voor hoe in de traditie deze zaligsprekingen zijn uitgelegd. De lezing sluit af met de bespreking van een of twee zaligsprekingen.
Avond 2 ‘De Bergrede door de eeuwen heen’
14 november 2024 ds. Willem Maarten Dekker
De Bergrede is naast Paulus’ brief aan de Romeinen waarschijnlijk het stuk uit het Nieuwe Testament dat de christenen alle eeuwen door het meest bezig heeft gehouden.
De mainstream kerken ontwikkelden verschillende leeswijzers bij de Bergrede, maar moesten vaak toegeven dat ze er eigen weinig raad mee wisten. Groepen aan of over de rand van de kerk (‘sekten’) daarentegen namen de radicaliteit van de Bergrede serieus en probeerden deze letterlijk na te leven, tot zij ook weer op grenzen stuitten.
Op deze avond willen we een paar hoogtepunten uit de verwerking van de Bergrede langsgaan. Het gaat van de Didachè (begin 2e eeuw) tot Extinction Rebellion, en daartussen stoppen we onder meer bij de Franciscanen, de Reformatoren, Albert Schweitzer en Dietrich Bonhoeffer. Deze stations zijn evenzovele spiegels die ons vragen, hoe wij zelf met de Bergrede willen of moeten omgaan.
Avond 3 ‘Navolging’
9 januari 2025 ds. Egbert Brink
Laat jullie licht schijnen voor de mensen…voortdurend klinkt de oproep om niet alleen de woorden van Jezus (aan) te horen, maar deze ook in praktijk te brengen. Jezus vraagt om navolging! Hij creëert leerlingen en maakt school met zijn onderwijs. Met name dat onderwijs getuigt van onderwijzing van een Wijsheidsleraar en bouwt voort op de Wijsheidstraditie in het Eerste Testament. Wie kent niet het slot van de Bergrede over het bouwen van de wijze en de dwaas? De wijze is degene die leert te doen wat Jezus zegt en Hem daadwerkelijk navolgt. De dwaas leeft oppervlakkig en steekt niet af naar de diepte.
Wat betekent dit slotakkoord na alles wat Jezus op de berg heeft onderwezen? En hoe verhoudt zich dit tot de onderwijsopdracht die Jezus geeft aan het eind van het evangelie (Mat 28:16-20)?
Navolging is permanente educatie in de leerschool van het leven met Jezus. Om gaandeweg wijzer te worden van Hem met voortschrijdend inzicht.
Avond 4 ‘Het gebed in het midden’
27 maart 2025 ds. Lucas van der Veen
Midden in de Bergrede staat het ‘Onze Vader’. Niet toevallig op deze plek. Dit is de kern!
G.H. ter Schegget werd in 1982 hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Leiden. Hij sprak toen een rede uit met als titel: ‘Het gebed als hart van de ethiek’. Gebed en gebod hebben namelijk alles met elkaar te maken. Allebei hebben zij een belangrijke plek in de gereformeerde leer over de heiliging van ons leven.
Het gebed (Onze Vader) is daarin nog belangrijker dan het gebod (de Tien Woorden en Jezus’ aansporingen in de Bergrede). Als kerk van Christus onderzoeken we gezamenlijk wat de wil van God is hier en nu. Dat doen we door te bidden. Wij weten uit onszelf niet wat we moeten doen. We hebben niet voor elke situatie een gebod. Jezus’ instructies dekken niet alles. God zelf moet het ons duidelijk maken door zijn heilige Geest. Daarom kunnen we niet stoppen met bidden.
We verdiepen ons vanavond in de noodzaak om naar Gods wil te blijven bidden. Alleen zo kunnen we als bevrijde mensen de wil van onze hemelse Vader doen.
Avond 5 ‘Leven zonder geweld – is dat realistisch?’
8 mei 2025 ds. Martin Zeeman
In een wereld waarin oorlog en geweld aan de orde van de dag is, bidden christenen om vrede. In de Bijbel krijgen we daarvoor al woorden aangereikt - strijd is immers ook in de Schrift in ruime mate te vinden. Maar waar in het Oude Testament nog wordt gesproken over 'oog om oog, tand om tand', geeft Jezus in de Bergrede aan dat wij onze vijanden lief moeten hebben. Zelf heeft Hij nooit geweld gebruikt - integendeel, Hij is het toonbeeld van liefde en genade. Wat betekent dit voor christenen en voor onze houding ten opzichte van oorlogen? Leert Jezus ons pacifisme? Behoort dat tot de kern van de christelijke leer?
En wat verstaan we eigenlijk onder pacifisme: staat dat gelijk aan radicale geweldloosheid? Of zien we met deze overwegingen de Bergrede teveel als een politiek program? Actuele vragen te over op deze laatste avond over de Bergrede.
