Gemeente van onze Heer Jezus Christus,

Het is met het koninkrijk van de hemel als met een mens die goed zaad op zijn akker uitzaaide. Zo begint onze gelijkenis van vanmorgen. Dit begin geeft de burger moed en het is belangrijk om dit vast te houden, vooral als je denkt aan alle ellende en verdriet in onze wereld. Er is dus goed zaad uitgezaaid op de akker van de wereld: zaad dat opkomt, vrucht zet en uiteindelijk zo groeit en rijpt, dat het geoogst kan worden. Het is een illustratie van wat we zonet gezongen hebben in lied 825, vers 3: “Hij blies ons van zijn adem in. Hij, hemelhoog verheven, heeft ons in Adam één begin, één levensdoel gegeven: te wonen op zijn aarde, waar het goed is, goed om met elkaar in zijn verbond te leven”.

Maar er is ook onkruid of om het wat nauwkeuriger te zeggen: “dolle tarwe”. Het is giftig, met zwarte korrels. Het verraderlijke is, dat daar aanvankelijk nog niets van te zien is. De uitlopers ervan lijken namelijk sprekend op die van het jonge koren. Als de aren zich al vormen, blijkt pas dat dit onkruid er tussen zit. En dan is het al te laat, want als je het onkruid er dan nog uit wilt trekken, beschadig je ook de wortels van het koren.

Hoe zie je het verschil tussen het goede zaad en het onkruid? Daar hoef je geen akkerbouwer voor te zijn, om tegen dit probleem aan te lopen. Want wat is goed en wat is slecht? En dan niet in zijn algemeenheid, maar in een concrete situatie? Deze week zag ik op tv een reportage over een jonge vrouw van 22 jaar met de levensbedreigende spierziekte SMA. Spinraza is het enige medicijn dat helpt tegen deze dodelijke ziekte. Het dure geneesmiddel wordt in Nederland alleen vergoed voor jonge kinderen, waar in buurlanden wél alle patiënten het krijgen. Omdat zij 22 is, valt zij buiten de boot. Over deze keuze zal ongetwijfeld goed nagedacht zijn, maar wat is hier goed en wat is slecht?
Hoe kan je waarheid en leugen onderscheiden? We kennen allemaal het gezegde “een leugentje om bestwil”. Het groeit en ligt door elkaar; het is onontwarbaar met elkaar verstrengeld. Is er eigenlijk wel verschil ben je geneigd je soms af te vragen.

Onze gelijkenis van vanmorgen zegt: zeker is er verschil, al hoewel wij mensen lang niet altijd weten, hoe we hier mee om moeten gaan. Immers er is goed zaad gezaaid in de akker, dat opgroeit tot de dag van de oogst: akkers ruisend van het koren, brood belovend, vrede voorspellend. Het onkruid is er ook en al tiert het nog zo welig en is het niet weg te krijgen, dat mag ons niet misleiden, ontmoedigen en vooral niet negatief maken.

Want dat risico lopen we: vanwege al dat onkruid is al dat zaad niets meer waard, zo hoor je dan. Niets deugt in de wereld; iedereen is op zijn eigen voordeel uit en als dat op het eerste gezicht niet zo is, wacht maar af: vroeg of laat komt de aap uit de mouw. Niemand is te vertrouwen; politici zijn alleen maar uit op eigen voordeel; de maatschappij wordt steeds hufteriger en wie heeft er nog echt aandacht voor elkaar? Het is een eindeloze klaagzang en als we niet uitkijken, zingen we mee in dit koor.

Toegegeven: aanleiding is er genoeg om zo te denken, maar ten diepste is het niet zo! Want, ik kan het niet genoeg herhalen, er is goed zaad gezaaid! Voor ons is het graan misschien niet van het onkruid te onderscheiden, maar dat betekent nog niet dat dit verschil er niet is. Uiteindelijk zal dit ook blijken en aan het licht komen.

In een vorige gemeente verving ik een collega in vakantietijd en ik ging in het ziekenhuis op bezoek bij een voor mij onbekende mevrouw. Ze had een lang leven achter de rug met veel tegenslagen. Maar ze zei me: toen mijn man heel jong overleed, heb ik me voorgenomen niet negatief en cynisch te worden. Elke avond voor ik ging slapen noemde ik 5 dingen op die de afgelopen dag positief geweest waren en al duurde het soms wel even, ik heb altijd 5 dingen kunnen vinden. Dit was voor haar de manier om het goede zaad in de akker op te sporen. En ze zei tegen me: “dit heeft me er door gesleept”.

Ondertussen zitten we wel met al dat onkruid. Dat weten we als we om ons heen zien, maar dit zegt de gelijkenis ook. “Terwijl de mensen sliepen kwam zijn vijand onkruid tussen het graan zaaien en vertrok weer”. Blijkbaar is dit onontkoombaar. Iemand heeft het eens zo gezegd: “waar God zaait, zaait ook de duivel”. Maar één ding is wel duidelijk: het onkruid komt op de tweede plaats. Het heeft niet de oudste rechten. Het is er niet vanaf den beginne. Het is er en het kan je wanhopig maken, maar het ligt niet aan de zaaier, noch aan het zaad, noch aan de akker.

Als de knechten het onkruid opmerken, stellen ze tweemaal een vraag aan hun heer. Beide keren zou dat ook heel goed onze vraag kunnen zijn. “Heer, hebt u geen goed zaad in de akker gezaaid?” en hun tweede vraag “wilt u dan dat we het onkruid binnenhalen?’
Beide vragen zijn uit het leven gegrepen. “Heer, hebt u geen goed zaad in uw akker gezaaid?”

Eigenlijk is dit de vraag die mensen de eeuwen door aan God hebben gesteld. Het kwaad in het leven, ziekte, oorlog, de 298 doden van de vliegtuigramp nu 6 jaar geleden, al die corona slachtoffers; pijn, verdriet, wat mensen en kinderen soms al niet in hun leven treffen kan: staat dit niet op conto van God? Nee, zegt onze gelijkenis. Het is iemand die God en diens schepping het goede misgunt. Het kwaad staat niet op de naam van God.

Die vijand doet zijn werk ’s nachts. Heel anders dan God: het licht is Zijn eerste en misschien wel Zijn liefste schepsel. God heeft het duister terug gedreven en het zijn plaats gewezen. Misschien zou je het zo kunnen zeggen, dat die vijand alleen nog maar in staat is de diepe schaduw van de duisternis over de schepping te werpen.

Goethe heeft niet voor niets gezegd: waar veel licht is, valt ook diepe schaduw. Behalve dat die vijand s’ nachts zijn werk doet, heeft hij in deze gelijkenis ook geen naam en hij maakt zich snel uit de voeten. En hij vertrok weer. Dat is typerend. Nooit heeft iemand het kwaad gedaan.

Zoals nu ook weer blijkt bij de MH 17 ramp; men wijst naar elkaar en alle mogelijke moeite wordt gedaan om bewijs-materiaal te verdoezelen. Wegwezen, altijd weer. Dat is kenmerkend voor de boosdoener. Hij zorgt niet voor zijn zaaisel, zoals een goede boer dat doet en zoals God zijn schepping onderhoudt en begeleidt tot aan de dag van de oogst.

Maar hoe moet het nu verder met de akker? Dat is de tweede vraag: “wilt u dan toch niet, dat we het onkruid bijeenharken? De dolle tarwe alsnog wieden dus. Een logische vraag. Want als het zo’n chaos wordt op de akker, is het toch hoog nodig om orde op zaken te stellen? Het goede moet het toch winnen van het kwaad, het recht van het onrecht? En dan komt het antwoord van de landeigenaar, wat ik bij de inleiding ook al noemde: “Laat beide samen opgroeien tot aan de oogst”.

De knechten kunnen het eigenlijk niet hebben, dat Gods regen en Gods zon niet alleen aan de goede tarwe ten goede komt, maar ook aan het onkruid! En geef ze op het eerste gezicht eens ongelijk, want hoe je het ook keert of wendt: dat onkruid houdt een maximale groei van de tarwe tegen. Maar het risico is te groot; de landeigenaar wil niet, dat als het onkruid uitgerukt wordt tegelijk daarmee de wortels van het koren vernield worden.

Het goed en het kwaad vormen samen een voor het mensenoog onontwarbaar kluwen. De Heer van de akker spaart het onkruid ter wille van het graan, zoals God de wereld spaart omwille van het goede zaad dat er gezaaid is en opkomt in de akker van onze wereld. Vanwege die ene rechtvaardige, die zich bevindt en zich begeeft tussen de vele onrechtvaardigen houdt God onze wereld in stand.

Je zou deze gelijkenis ook wel de gelijkenis van Gods lankmoedigheid, van Gods geduld kunnen noemen. Wat in elk geval duidelijk is, dat God niet voor de kortste weg gekozen heeft. Hij koos voor de lange en kwetsbare weg van het zaaien. En iedereen, die wel eens groente- of bloemzaden gezaaid heeft, weet wat er niet allemaal mis kan gaan. De boer heeft een lange adem. Of wij het ook zo gedaan zouden hebben? Onze handen jeuken soms, als we de wereld in ogenschouw nemen.

Maar beseffen we dan ook, dat in onszelf ook een mix van licht en donker, van goed en kwaad schuilgaat? God is ook lankmoedig en geduldig ten opzichte van ons! Uit deze gelijkenis blijkt overduidelijk, zoals iemand eens kernachtig verwoordde: “onkruid uittrekken is engelenwerk, geen mensenwerk”.

Geen gemakkelijke boodschap. We kunnen het kwaad niet uitroeien in de wereld. Goed en kwaad groeien dikwijls onontwarbaar door elkaar. Door het kwaad te vuur en te zwaard te bestrijden maak je ongewild ook veel goeds kapot. Impulsief reageren op onrecht en kwaad heeft bijna altijd ongewenste effecten. Het kwaad zal in de wereld blijven, dat is een gegeven. Zolang er mensen zijn zal dat zo zijn.

Bij de oogst zal uiteindelijk dan toch blijken wat koren is en wat onkruid, wat goed is en wat kwaad. De maaiers zullen al het kwaad en degenen die kwaad doen in de brandende oven gooien. Dit zijn lastige en moeilijke teksten, omdat we veel meer vertrouwen op een God van liefde en genade, die eindeloos vergeeft.

Maar de keerzijde is, dat we zo het gevaar lopen dat we van God een goedzak maken, die alles met de mantel der liefde bedekt. Maar het leven is niet vrijblijvend. Ons wordt gevraagd te kiezen tussen goed en kwaad, het goede na te jagen en het kwaad te benoemen en te ontmaskeren. Ter wille van de menselijkheid kan je niet om oordeel en scheiding heen.

God spaart ons en onze wereld omwille van zijn Zoon, het goede zaad gezaaid in de akker van onze wereld. Tussen al het onkruid bevindt zich deze rechtvaardige. En dat is de hoop voor ons die vaak zo weinig van het onkruid verschillen. Deze hoop doet ons leven. Vanwege Gods Zoon die ons gezocht en gevonden heeft, mogen we die dag van de oogst met vreugde en vertrouwen en met een opgeheven hoofd tegemoet zien en vooral tegemoet leven. De toekomst is al gaande en deze toekomst houdt ons gaande zegt een lied.

“Laat beide samen opgroeien tot de oogst”: want wat volgens de wet van de natuur niet kan, kan wel volgens de wet van Het Koninkrijk: dolle tarwe kan in goede tarwe veranderen!

In de Naam van de Vader, de Zoon en de Heilige Geest.
Amen